علم روانشناسی چیست و روانشناس کیست ؟
چه زمان می توان به روانشناس رجوع کرد ؟
یکی از زیرشاخه های علوم انسانی است که طی آن به بررسی مشاهده رفتار های مستقیم مانند حرکات بدن در برخورد ها ناگهانی ، کنترل استرس و… و مشاهده رفتار های غیر مشتقیم مانند احساسات ، هوش ، تفکر ، هیجانات ، شخصیت ، اعتقادات و … می پردازد . روانشناسی یک دانش یا علم خالص نیست بلکه رشته علمی بین رشته‌ای از ترکیب دانش فلسفه و فیزیولوژی بدن انسان با تأکید بر فیزیولوژی و عملکرد مغز است. چون در گذشته ویزیت یک متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست گران بوده است و یا در روستا ها و شهر های دور افتاده در دسترس نبوده است کم کم رشته روانپزشکی مطرح شد. در روانپزشکی دیگر نیازی به عمل های فیزیکی نیست و با در نظر گرفتن یک سری فعالیت ها و تمرینات می توان بیمار را مداوا کرد.
روانشناس
روانشناس فردی است که علم روانشناسی را آموخته باشد . میزان سواد و کاربردی بودن روانشناس توسط مراجع قانونی و سازمان های دولتی کنترل می شود ( در ایران نظام روانشناسی کشور و سازمان بهزیستی ) . روانشناسان با تحلیل رفتاری افراد و بررسی های روانی آنها می توانند سلامتی و یا نوع اختلالات را تشخیص دهند. در ادامه در صورت نیاز روانشناسان بالینی میتوانند با اجرای برنامه ها و فعالیت ها بیماران را درمان کنند . در برخی موارد در صورت نیاز می توانند با تایید دکتر روانپزشک به بیمار دارو پیشنهاد بدهند ولی به طور کلی درمان دارویی باید توسط روانپزشکان تایید شود .
از زمانی که روان شناسی به عنوان یک علم مستقل مطرح شده است، روان شناسان در زمینه موضوعات خاص، پژوهش های فراوانی به عمل آورده اند، به گونه ای که امروزه شاهد شعب و شاخه های مختلف روان شناسی هستیم.
متداول ترین شاخ های روان شناسی عبارت است از:
– روانشناس آزمایشی ( روانشناس تجربی) Experimental Psychologist :
روانشناس با گرایش پژوهشی در زمینه مطالعه آزمایشگاهی اصول روان شناختی حاکم بر رفتار آدمی و جانداران رده های پایین تر. با آزمایش کردن بر روی گروه های مختلف و بررسی رفتار و روان آنها نتیجه گیری می کنند .
– روانشناس آموزشگاهی School Psychologist :
روانشناس متخصص که در استخدام یک آموزشگاه مانند مدارس و مراکز آموزشی است و وظایفی نظیر آزمون کردن، راهنمایی، و پژوهش برعهده دارد..
– روانشناس اجتماعی Social Psychologist :
روانشناسی که با مطالعه تعامل اجتماعی و شیوه های اثرگذاری افراد بر یکدیگر سر و کار دارد. بیشتر به بررسی تعاملات و معیار های اجتماعی در جامعه می پردازند .
– روانشناس پرورشی ( روان شناس تربیتی) Educational Psychologist :
روانشناسی که گرایش پژوهشی او متمرکز بر کاربرد اصول روان شناسی در حوزه آموزش و پرورش کودکان و بزرگسالان در موسسات آموزشی است. معلمان پرورشی مدارس .
– روانشناس رشد Developmental Psychologist :
روانشناسی که گرایش پژوهشی او متمرکز بر مطالعه تغییراتی است که در نتیجه رشد و نمو جاندار حاصل می شود، به ویژه روابطی که بین رفتار قبلی و رفتار بعدی جاندار وجود دارد.
– روانشناس بالینی Clinical Psychologist :
روانشناسی که در زمینه تشخیص و درمان مشکلات هیجانی و رفتاری و اختلال های روانی تخصص دارد. این روانشناس می تواند در زمینه های درمانی نیز فعالیت کند .
– روانشناس شخصیت شناس Personality Psychologist :
روانشناسی که با طبقه بندی افراد، و مطالعه تفاوتهای فردی سروکار دارد. این حوزه تخصصی تا حدودی با کار روان شناسان رشد و اجتماعی همپوشانی دارد.
– روانشناس فیزیولوژیایی :Physiological Psychologist
روانشناسی که به بررسی ارتباط سیستم عصبی ، هورمونها ورفتارها می پردازد و با مطالعه رابطه بین کارکردهای فیزیولوژیایی و رفتار سرو کار دارد .
– روانشناس مشاوره ای Counseling Psychologist :
روانشناسی که معمولاً درجه دکتری دارد و به حال و فصل آن دسته از مشکلات و مسایل فردی می پردازد که بیماری شناخته نمی شوند؛ مثلاً مسایل تحصیلی، اجتماعی و حرفه ای دانشجویان و دانش آموزان . چنین فردی دارای مهارتهای روان شناس بالینی است ولی معمولاً در سازمانهای غیر پزشکی کار می کند.
– روانشناس مهندسی Engineering Psychologist :
روانشناسی که با مطالعه رابطه انسان با ماشین سروکار دارد و مثلاً در پی آن است که ماشینها به گونه ای طراحی شوند که خطای آدمی به حداقل برسد.
– روانکاو Psychoanalyst : (
دکتری روانشناسی که دوسال دوره روانکاوی را گذرانده باشد)کاوش عمیق در جنبه های هشیار وناهشیار شخصیت انسان است در روان تحلیل گری روان درمانگر که معمولاً دوره آموزشی روان پزشکی را گذرانده است و برای درمان روان رنجوریها و سایر اختلالهای روانی از روشهایی که در اصل فروید پیشنهاد کرده است استفاده می کند.
پزشک متخصص دردرمان و پیشگیری اختلال های خفیف یا شد ید روانی که از طریق دارودرمانییا شوک درمانی سعی در درمان بیماریهای روانی دارد.
– مددکار روانی Psychiatric Social worker :
مددکاری که دوره آموزشی لازم را در زمینه شیوه کار با بیماران و خانواده آنها، در ارتباط با سلامت و بیماری گذرانده است در وظایف خود معمولاً از نزدیک با روان پزشک یا روان شناس بالینی همکاری می کند.
– روان درمانگر Psychotherapist:
پزشکی که به کمک شیوه های روان شناختی و معمولاً، اما نه منحصراً ،از طریق مشاوره فردی به درمان ناسازگاریهای شخصیت یا بیماریهای روانی می پردازد . در ایران بیشتر افراد در زمینه روان شناسی بالینی ، روان شناسی عمومی ، و روان شناسی کودکان استثنایی فعالیت می کنند.
– روانشناسی رشد و کودک :
روانشناسی کودک به مطالعه مستمر رشد از زمان تشکیل نطفه تا دوران بلوغ و نوجوانی می پردازد.موضوعاتی از قبیل نقش وراثت و محیط در شکل گیری شخصیت کودک، چگونگی رشد بدنی، ذهنی،عاطفی، کلامی، اجتماعی ، حسی و حرکتی، همچنین نحوه بازی، خویشتن داری، تقلید و همانند سازی کودک و نوجوان و تحولات دوران بلوغ در این شاخه از روان شناسی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد.
– روانشناسی اجتماعی:
روانشناسی اجتماعی ازتعامل فرد واجتماع، قانون های روانی گروه ها و سازمان های اجتماعی بحث می کند و در زمینه هایی از قبیل: معیارها و هنجارهای اجتماعی، مناسبات بین گروهی، باورهای عام، تکوین بازخوردها وتغییرنگرش ها و نقش رسانه ای جمعی به مطالعه و تحقیق می پردازد.
– روانشناسی مرضی :
در این شاخه از روان شناسی اختلالات عاطفی و رفتاری و بیماری های مختلف روانی مورد بررسی قرار گرفته، روش های درمانی متداول در جهت حفظ بهداشت روانی ارائه می شود.
– روانشناسی کودکان استثنایی :
روانشناسی کودکان استثنایی به مطالعه ویژگی های جسمی، روانی، حسی، حرکتی، شناختی و اجتماعی کودکان عقب مانده ذهنی، نابینا و نیمه نابینا، ناشنوا و نیمه ناشنوا، ناسازگار، مصروع، کودکان معلول جسمی- حرکتی، دانش آموزان مبتلا به اختلال خاص در یادگیری و کودکان و نوجوانان تیز هوش و خلاق می پردازد. این شاخه روان شناسی همچنین در زمینه علل مختلف معلولیت، راه های پیشگیری از معلولیت و اصلاح و ترمیم نارسایی ها و اختلالات رفتاری مباحثی را مطرح می کند.
– روانشناسی تربیتی :
این رشته از روانشناسی که درواقع مهمترین وکاربردی ترین رشته های روان شناسی است، تلاش دارد اصول، قوانین و یافته های روان شناسی و شاخه های مختلف آن را در قلمرو تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار دهد. در روان شناسی تربیتی موضوعاتی از قبیل: روشهای مختلف یادگیری و قوانین آن، فرایند تفکر و اندیشیدن، یادآوری و به یادسپاری، حافظه و فراموشی، هوش و انگیزش، سنجش و اندازه گیری و کاربرد آزمون های روانی، نقش معلم و متعلم در انتقال یادگیری، شرایط و موقعیت یادگیری، انضباط و پیشرفت تحصیلی مورد توجه و مطالعه قرار می گیرد.